Alergia na laktozę. Jak sobie radzić z tą przykrą dolegliwością u dzieci i dorosłych? Objawy i leczenie

Potocznie mówi się, że problem, który opiszemy, to alergia na laktozę. Poprawne sformułowanie to jednak nietolerancja laktozy. Objawia się ona bólem brzucha, wzdęciami i kolką. Sprawdź, z jakimi jeszcze chorobami może być mylona i jak ją leczyć.

Laktoza to cukier mleczny, którego najwięcej jest w mleku owczym i krowim. Przyczyną nietolerancji laktozy jest brak enzymu trawiennego – laktazy. To on odpowiada za rozkład laktozy na cukry proste – glukozę i galaktozę. Alergia na laktozę często mylona jest z uczuleniem na mleko, a w istocie są to dwa odmienne schorzenia. Dowiedz się, jak je rozróżnić. Przeczytaj!

Alergia a nietolerancja – czym się różnią?

Alergia pokarmowa to niewłaściwa reakcja układu immunologicznego na alergen pokarmowy. W alergii pokarmowej dużą rolę odgrywają przeciwciała klasy IgE, które odpowiadają za udział limfocytów T w procesie chorobowym. Alergia pokarmowa najczęściej występuje u niemowląt oraz dzieci ze względu na nie dość dobrze wykształconą barierę ochronną jelit. Alergię pokarmową można zdiagnozować za pomocą testów skórnych lub testów alergicznych z krwi. Nietolerancja pokarmowa to zaś nadwrażliwość na określony składnik pokarmowy, który przez większość ludzi jest dobrze tolerowany. Może być ona także związana z patologicznymi reakcjami układu immunologicznego – spowodowanymi działaniem przeciwciał IgG.

Czym różni się nietolerancja od alergii pokarmowej?

Nietolerancję typu IgG określa się także opóźnioną alergią pokarmową, ponieważ pierwsze nieprzyjemne objawy ze strony układu pokarmowego pojawiają się po kilku lub kilkunastu godzinach od spożycia nietolerowanego składnika. Przyczyną nietolerancji pokarmowej może być uszkodzenie ściany jelita na skutek zatrucia pokarmowego lub niedobór enzymu rozkładającego dany składnik (np. niedobór laktazy przy nietolerancji laktozy). Alergie pokarmowe diagnozuje się głównie u niemowląt i małych dzieci, a nietolerancje to raczej problem osób dorosłych.

Alergia na laktozę u dzieci – objawy i leczenie

Laktaza najbardziej aktywna jest w okresie niemowlęcym. Powstaje w gruczole piersiowym kobiety i jako składnik mleka stanowi główne pożywienie dla niemowlaka. Z czasem spada aktywność laktazy, co prowadzi do zaburzeń funkcjonowania układu pokarmowego po spożyciu produktów mlecznych. Może się jednak zdarzyć, że nietolerancja laktozy u niemowląt wynika z nieprawidłowej pracy jelit. Pierwsze objawy pojawiają się już od 1 do 3 godzin po spożyciu pokarmu. Są to m.in:

• biegunka;
• wodnisty stolec;
• odgłosy przemieszczania się treści pokarmowej w brzuszku;
• wzdęcia;
• czerwone plamy na policzkach przypominające objaw skazy białkowej.

Jak diagnozuje się tzw. alergię na laktozę?

Aby upewnić się, czy niemowlę ma uczulenie na laktozę, najlepiej wykonać testy diagnostyczne. W tym celu wykonuje się badanie genetyczne lub pomiar galaktozy w moczu dziecka. Nie należy zwlekać z postawieniem właściwej diagnozy. Utrzymujący się stan zapalny jelit może doprowadzić do nieodwracalnych zmian chorobowych lub do odwodnienia organizmu na skutek częstych biegunek. Leczenie nietolerancji laktozy ma charakter przyczynowy i polega na odstawieniu malucha od mleka matki. Trzeba zastąpić naturalny pokarm mlekiem modyfikowanym.

Alergia na laktozę u dorosłych – przyczyny i objawy

Najczęstszą przyczyną uczulenia na laktozę jest pierwotny (dziedziczny) niedobór laktazy. Pierwsze objawy zaniku enzymu pojawiają się już u 2-letnich dzieci, z czasem jego poziom osiąga jedynie 5% wyjściowej aktywności.

Niedobór laktazy można podzielić na:

• wrodzony (tzw. alaktazja) – jest to najrzadszy rodzaj nietolerancji laktozy, objawiający się całkowitym brakiem laktazy w organizmie człowieka. Choroba wymaga wykluczenia laktozy z diety na stałe;
• pierwotny (tzw. hipolaktazja) – najczęstszy typ niedoboru laktazy, wynikający z fizjologicznych procesów spadku aktywności enzymu lub z uszkodzenia błony śluzowej jelita;
• nabyty/wtórny – spowodowany jest czynnikami chorobotwórczymi, które niszczą kosmki jelitowe odpowiedzialne za wytwarzanie laktazy.

Nietolerancja laktozy u dorosłych

Objawy uczulenia u dorosłych to:

• bóle brzucha;
• kolki;
• nudności;
• wymioty;
• nadmierne wytwarzanie gazów.

Laktoza zupełnie niesłusznie jest przez niektórych uznawana za coś złego:

• ma niski indeks glikemiczny;
• jest znacznie mniej słodsza od innych cukrów (np. sacharozy);
• ma właściwości probiotyczne, które zapewniają prawidłową pracę jelit.

Często jest więc dodawana do produktów spożywczych lub leków.

Alergia na laktozę czy na mleko krowie? Wykonaj testy!

Mleko zawiera dużo wartości odżywczych, ale także laktozę. Alergia na mleko to nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na niegroźny dla zdrowia składnik (w tym przypadku na białko mleka). Układ immunologiczny rozpoznaje go jako alergen, a następnie próbuje unieszkodliwić. W przypadku nietolerancji taka sytuacja nie ma miejsca. Faktem jest, że symptomy alergii na mleko i nietolerancji laktozy są bardzo do siebie podobne. W pierwszym przypadku do objawów żołądkowo-jelitowych mogą dołączyć alergie skórne i groźne dla życia człowieka symptomy ze strony układu oddechowego – duszność, obrzęk i świszczący kaszel.

Testy i badania stwierdzające nadwrażliwość pokarmową

U osób z nietolerancją laktozy wykonuje się następujące badania:

• analizę pH stolca – pH kału powinno być obojętne lub lekko zasadowe. Jeżeli badanie wykaże, że pH stolca jest kwaśne, oznacza to, że jelita mają problem z trawieniem laktozy;
• wodorowy test oddechowy – w trakcie badania trzeba być na czczo. Pacjentowi podaje się dawkę laktozy, a następnie co 15 minut przez 3 godziny mierzy się stężenie wodoru w wydychanym powietrzu. Jeżeli jest przekroczone, badana osoba cierpi na nietolerancję laktozy. Dzieje się tak, ponieważ niestrawione białko ulega fermentacji w jelicie grubym. Następnie wydziela się wodór, którego nadmiar usuwany jest przez drogi oddechowe;
• endoskopię – lekarz pobiera wycinek jelita grubego, aby stwierdzić, czy są w nim niestrawione resztki laktozy;
• punktowe testy skórne – najczęściej wykonuje się je na przedniej części przedramienia. Pojawienie się bąbla o średnicy ok. 3 mm świadczy o tzw. alergii na laktozę;
• próbę eliminacyjną – pacjent na dwa tygodnie rezygnuje z produktów mlecznych, aby stwierdzić, czy po tym czasie znikają objawy nietolerancji laktozy;
• badanie moczu – pacjentowi podaje się roztwór laktozy z etanolem, a następnie pobiera próbkę moczu i bada ją pod kątem obecności galaktozy.

Właściwa dieta – klucz do wyjścia z alergii

Najlepiej byłoby unikać produktów zawierających laktozę, co wcale nie jest takie oczywiste i proste, jak mogłoby się wydawać. Musisz pamiętać, że laktoza występuje nie tylko w produktach mlecznych. Znajdziesz ją np. w wędlinach, lekach, słodyczach lub produktach serwatkowych. Dlatego w przypadku podejrzenia tak zwanej alergii tak istotne jest czytanie etykiet i ulotek. Oprócz wprowadzenia diety eliminacyjnej (najlepiej zrobić to pod okiem dietetyka) zaleca się również:

• przyjmowanie suplementów diety z laktazą;
• spożywanie produktów bogatych w wapń.

Leki z laktazą najczęściej podaje się doustnie przed każdym posiłkiem zawierającym mleko lub jego przetwory.

Dieta bez laktozy – uzupełnij wapń i witaminy!

Wyeliminowanie z jadłospisu produktów mlecznych będzie skutkować niedoborem nie tylko wapnia, lecz także witaminy D oraz z grupy B. Konieczne jest zatem uzupełnianie tych niedoborów. Można to zrobić, włączając do diety:

• nasiona roślin strączkowych;
• kaszę gryczaną i jaglaną;
• brązowy ryż;
• owoce (banany, truskawki, pomarańcze, śliwki, morele, brzoskwinie);
• soję;
• natkę pietruszki;
• ziemniaki;
• brokuły;
• migdały;
• orzechy włoskie i laskowe;
• sezam;
• słonecznik;
• jarmuż;
• ryby morskie;
• amarantus;
• szczaw;
• kapustę.

Producenci żywności coraz częściej wprowadzają na rynek produkty bez zawartości laktozy. W sklepach bez problemu możesz znaleźć produkty z etykietą  „bez laktozy” (np. mleko, ser czy masło). Warto wiedzieć, że potwierdzona nietolerancja na laktozę wcale nie oznacza, że z diety musisz wykluczyć wszystkie produkty, które ją zawierają (jeśli nabyłeś ją pierwotnie). Kwaśne produkty (kefir czy jogurt) nie zawierają dużo laktozy, więc nie ma potrzeby, abyś całkowicie wyeliminował je z diety.