Co to jest pokrzywka kontaktowa i dlaczego pojawia się na skórze? Przyczyny, objawy i leczenie

Swędzenie, obrzęk, zaczerwienienie skóry – jeśli spotkały cię takie objawy i ciężko ci sprecyzować ich dokładne przyczyny – to prawdopodobnie pokrzywka kontaktowa. Jest to reakcja alergiczna powstała po dotknięciu alergenu.

Pokrzywka kontaktowa to nie to samo co kontaktowe zapalenie skóry – choć ich objawy są do siebie podobne. Pokrzywka pojawia się praktycznie natychmiast po kontakcie z alergenem. Natomiast zapalenie rozwija się nawet do kilku godzin. Pokrzywkę kontaktową mogą wywołać przeróżne substancje. Dowiedz się, jak rozpoznać tę dolegliwość i skąd się ona bierze. Odpowiemy też na pytanie – jak radzić sobie z tego typu dolegliwościami?

Czym jest pokrzywka?

Jest to niejednolita grupa chorób, która może mieć zróżnicowane przyczyny. Mimo to, jej wygląd zawsze pozostaje podobny. Jej głównym objawem jest tzw. bąbel pokrzywkowy, który pojawia się na skórze właściwej. Powoduje go rozszerzanie się naczyń krwionośnych i zwiększanie się ich przepuszczalności. Częstym objawem towarzyszącym jest też obrzęk naczynioruchowy.

Bąble mogą pojawiać się tylko na niektórych partiach skóry lub na całym ciele. Wszystko zależy od przyczyny powstawania pokrzywki oraz od odporności organizmu. Każdy może reagować na podobne czynniki w nieco inny sposób.

Skąd wzięła się nazwa tej dolegliwości? Pokrzywka kontaktowa, jak i każdy inny jej rodzaj, przypomina zmiany skórne pojawiające się po kontakcie z pokrzywą. Włoski znajdujące się na liściach tej rośliny powodują oparzenia na skórze. Powstałe bąble są niemal identyczne do tych powstających przy klasycznej pokrzywce.

Istnieją różne podstawy powstawania pokrzywki. Dzieli się je jednak nie tylko pod kątem przyczyny, ale też długości utrzymywania się objawów. Pokrzywka ostra może nawracać przez około 6 tygodni. Natomiast przewlekła utrzymuje się na skórze (lub powraca) przez okres dłuższy niż 6 tygodni. Zdecydowana większość przypadków obejmuje ten pierwszy rodzaj.

Mechanizm powstawania pokrzywki

Podstawą powstawania pokrzywki kontaktowej jest histamina. Jest to organiczny związek chemiczny magazynowany w komórkach w twoim organizmie. W normalnej sytuacji jest ona jednak nieaktywna. Natomiast gdy zostaje uwalniana, pobudza do skurczu naczynia w skórze i tkance podskórnej. Gdy komórki się kurczą i ścieśniają się do siebie – w niektórych miejscach zwiększa się też przestrzeń pomiędzy nimi. Powoduje to tym samym większą przepuszczalność naczyń krwionośnych.

Wówczas osocze przedostaje się do przestrzeni międzykomórkowej i naciska na ściany komórek. Konsekwentnie rozwija się stan zapalny i obrzęk skóry znany jako pokrzywka. Histamina drażni zakończenia nerwowe, co powoduje nieprzyjemne swędzenie. Proces ten może (ale nie musi) angażować układ odpornościowy.

Objawy pokrzywki alergicznej

Przeważnie zaczyna się od bąbla pokrzywkowego i/lub obrzęku naczynioruchowego. Pozostałe objawy pokrzywki kontaktowej to:

• obrzęk skóry;
• przejaśnienie o zmiennym kształcie i wielkości, otoczone czerwonym rumieniem. Zmiany te są wyraźnie odgraniczone od zdrowej skóry;
• świąd lub uczucie pieczenia, mrowienia;
• w przypadku obrzęku może występować też ból, a zmiany mogą też sięgać błon śluzowych.

Powyższe objawy przeważnie przemijają samoczynnie po około 24 godzinach lub krócej. Obrzęk naczynioruchowy może przeminąć dopiero po około 72 godzinach. Zdarza się, że kontaktowa reakcja alergiczna obejmuje też:

• osłabienie organizmu;
• zawroty głowy;
• uczucie gorąca;
• chrypkę;
• nudności i wymioty;
• obniżone ciśnienie;
• łzawienie oczu;
• katar sienny;
• świszczący oddech;
• wstrząs anafilaktyczny.

Pokrzywka kontaktowa

Pokrzywka kontaktowa występuje najczęściej wśród osób ze skłonnościami do alergii. Pojawia się bezpośrednio po kontakcie z alergenem. Tak nazywamy substancje, które potencjalnie mogą wywoływać obronną reakcję organizmu. U zdrowego człowieka kontakt z nimi nie powoduje żadnej reakcji, natomiast układ immunologiczny osoby chorej traktuje je jako zagrożenie. Po kontakcie z takimi produktami wytwarza on przeciwciała IgE, które z kolei powodują wytwarzanie histaminy i innych substancji chemicznych.

Co może wywoływać pokrzywkę kontaktową? Do najczęstszych alergenów kontaktowych zalicza się:

• lateks;
• kauczuk;
• niektóre metale (m.in. nikiel);
• parabeny;
• różne leki i antybiotyki;
• kwas benzoesowy;
• sierść zwierząt;
• kwas salicylowy;
• glikol polietylenowy;
• niektóry pokarm, w tym m.in. surowe mięso i ryby.

Inne przyczyny pokrzywki

Pokrzywka kontaktowa to zdecydowanie nie jej jedyny rodzaj. Może ona pojawiać się też na skutek alergii pokarmowej lub wielu innych czynników. Co jeszcze może przyczynić się do powstawania pokrzywki? Oto lista czynników, które wywołują tego typu reakcje:

• światło słoneczne;
• opóźniona reakcja na ucisk;
• zimno;
• wysoka temperatura wody, powietrza lub własnego ciała;
• wibracje;
• alergia na wodę;
• własny pot (pokrzywka cholinergiczna);
• dermografizm objawowy – wynik zadrapania, potarcia lub ucisku skóry;
• pokrzywka spontaniczna – o nieznanej przyczynie;
• niektóre wyzwalacze histaminy mogą spowodować pokrzywkę nawet u osób, które nie cierpią na jakiekolwiek uczulenie;
• niesteroidowe leki przeciwzapalne, aspiryna i niektóre inne leki;
• przyprawy, barwniki i konserwanty znajdujące się w produktach spożywczych;
• alkohol.

Diagnostyka i leczenie

Rozpoznanie objawów pokrzywki jest stosunkowo proste. Mają one charakterystyczny wygląd, który ciężko pomylić z czymkolwiek innym, jednak w wielu przypadkach ustalenie konkretnej przyczyny jej występowania wcale nie jest takie proste. Przede wszystkim należy odpowiedzieć sobie na pytanie, czy pokrzywka ma charakter alergiczny czy nie. W tym celu lekarz może zalecić ci wykonanie szeregu różnych testów alergologicznych.

Jeżeli wszystkie te badania dadzą wynik negatywny, lekarz prawdopodobnie skieruje cię na dalszą diagnozę. Należy wówczas wykluczyć wszelkie choroby autoimmunologiczne, nowotwory itp.

Sposoby leczenia

Głównym i najważniejszym sposobem leczenia pokrzywki kontaktowej jest unikanie czynnika, który ją powoduje. Jest to jednak oczywiście możliwe tylko wtedy, gdy jej przyczyny są ci znane. Właśnie dlatego tak ważna jest odpowiednia diagnoza. W drugiej kolejności można sięgać po środki, które mają na celu łagodzenie uciążliwych objawów. Najbardziej skuteczne są tutaj leki przeciwhistaminowe. Posiadają one zdolność hamowania aktywności histaminy. Na skutek ich działania nie może ona połączyć się z odpowiednim dla niej receptorem. Konsekwentnie rozwój pokrzywki jest skutecznie hamowany, a wywołane przez nią dolegliwości powinny zacząć ustępować.

Medycyna pozostaje jednak w dużej mierze bezradna w kwestii całkowitego leczenia alergii pokarmowych. W farmakoterapii dostępne są też inne środki o umiarkowanej skuteczności. Jeżeli cierpisz na pokrzywkę kontaktową, musisz też wiedzieć, że może wystąpić u ciebie uczulenie krzyżowe na inne produkty. Gdy reakcja po kontakcie z nimi jest wyjątkowo ostra – powstaje wstrząs anafilaktyczny, który leczy się adrenaliną.

Pokrzywka kontaktowa pojawia się jako natychmiastowa reakcja na kontakt z jakimś alergenem. W niektórych przypadkach może wystąpić też u osób, które nie są na nic uczulone. Wówczas mówi się o niehistaminowej pokrzywce, która pojawia się chociażby po kontakcie z zimnem, ciepłem, promieniami słonecznymi lub na skutek zadrapania. Całkowite wyleczenie pokrzywki jest trudne. Obecnie istnieją jedynie skuteczne rozwiązania polegające na łagodzeniu jej objawów. Najczęściej używa się w tym celu środków antyhistaminowych.