Co to jest pokrzywka fizykalna i co ją powoduje? Przyczyny, objawy i leczenie

Znacznie częściej spotykane wykwity skórne to te o podłożu alergicznym. Pokrzywka fizykalna jest dość rzadką przypadłością, która jednak przysparza sporo nieprzyjemności. Skąd biorą się uciążliwie swędzące bąble?

Jak możesz się domyślić, pokrzywka wzięła swoją nazwę od rośliny – pokrzywy. Dlaczego? Ten objaw skórny do złudzenia przypomina poparzenie liśćmi pokrzywy. Po kontakcie z rośliną na skórze pojawiają się charakterystyczne, jasne bąble, które pieką i swędzą. Pokrzywka wygląda niemalże identycznie. Główną różnicą jest tu jednak powód powstawania. Wykwity skórne mogą pojawiać się na skutek alergii kontaktowej, pokarmowej lub innych czynników. Dość nietypowym rodzajem jest pokrzywka fizykalna. Co takiego ją powoduje? Jak ją rozpoznać i leczyć?

Czym jest pokrzywka fizykalna?

Pokrzywka fizykalna to nienaturalna reakcja ciała na określone bodźce fizyczne. Po kontakcie z nimi w organizmie wydzielana jest histamina, która powoduje swędzący obrzęk skóry. Na ciele pojawiają się tzw. bąble pokrzywkowe – typowy objaw tego wykwitu skórnego. W niektórych przypadkach pokrzywce może towarzyszyć obrzęk naczynioruchowy, który utrzymuje się dłużej i jest bardziej nieprzyjemny.

Ten rodzaj pokrzywki zalicza się do pokrzywek przewlekłych i stanowi około 20% wszystkich przypadków. Zmiany skórne wywoływane przez czynniki fizyczne zwykle utrzymują się dość krótko, ponieważ około godziny. Czasem towarzyszy im ogólne osłabienie organizmu lub stan podgorączkowy.

Inne rodzaje pokrzywki

Pokrzywkę można podzielić na ostrą i przewlekłą. Ta pierwsza trwa maksymalnie do 6 tygodni. Objawy mogą pojawić się i ustąpić dość szybko, a następnie niestety nawracać – rzadziej mogą trwać nieprzerwanie przez kilka dni, a nawet tygodni. Pokrzywka przewlekła to taka, która dokucza przez okres dłuższy niż 6 tygodni. Ustalenie przyczyny tego drugiego rodzaju jest znacznie trudniejsze. Rzadko można przypisać go alergii.

Pokrzywka ostra często związana jest z alergią lub lekami. Poniżej znajdują się czynniki, które mogą ją wywoływać:

• niesteroidowe leki przeciwzapalne;
• pyłki roślin;
• niektóre pokarmy – np. orzechy, ryby, nabiał, dodatki do pokarmów;
• jady owadów;
• zakażenia bakteryjne lub pasożytnicze.

Istnieją też pokrzywki idiopatyczne, którym nie da się przypisać żadnego czynnika drażniącego. Ich etiologia jest wyjątkowo słabo znana.

Jak objawia się pokrzywka fizykalna?

Głównym objawem, który towarzyszy temu zjawisku, jest powstawanie bąbli pokrzywkowych. Pokrzywka fizykalna może obejmować całą powierzchnię ciała lub tylko fragment skóry. Najczęściej wykwit powstaje tylko w miejscu, w którym ciało miało styczność z czynnikiem drażniącym. Bąble są wypukłe, jasnoróżowe lub białe i otoczone czerwonym rumieniem. Wyraźnie odznaczają się na tle zdrowej skóry.

Najczęściej swędzą lub pieką, choć mogą też być bolesne lub dla odmiany nie powodować żadnego uczucia. W reakcji na świąd chora osoba odczuwa silną potrzebę drapania skóry. Bardzo ważne jest, aby się przed tym powstrzymać. Rozdrapywanie bąbli tylko wzmaga nieprzyjemne uczucie. W dodatku możesz w ten sposób doprowadzić do powstawania bolesnych ran, a ostatecznie strupów i blizn. Pokrzywka sama w sobie przemija sama i nie pozostawia po sobie żadnych trwałych zmian na skórze.

Przyczyny powstawania tej postaci pokrzywki

Jak już wspomnieliśmy, pokrzywka fizykalna powstaje na skutek działania jakichś stymulatorów zewnętrznych. Ciężko mówić tu o uczuleniu, jednak tak właśnie wyglądają objawy. Pokrzywka alergiczna jest jednym z objawów pojawiających się po kontakcie z alergenem. Zalicza się do nich różnego rodzaju białka, które traktowane są przez układ immunologiczny chorego jako zagrożenie. W ciele wytwarzane są wówczas duże ilości przeciwciał IgE, które mają je zwalczyć. W rzeczywistości wyzwala to szereg niepożądanych reakcji.

Pokrzywka fizykalna nie angażuje układu odpornościowego. Nie jest też związana z kontaktem ani spożyciem jakichkolwiek alergenów. Mimo to objawy wyglądają niemal identycznie, jak reakcja alergiczna. Taką niepożądaną reakcję mogą wywoływać:

• zimne powietrze;
• woda;
• gorąca temperatura (powyżej 40 stopni Celsjusza);
• promieniowanie słoneczne;
• podwyższona temperatura ciała (tzw. pokrzywka cholinergiczna) – jako efekt aktywności fizycznej, stresu, gorącej kąpieli, przegrzania ubraniem itp.;
• potarcie, ucisk, wibracje.

Rozpoznanie i diagnostyka pokrzywki

Jeśli zauważyłeś u siebie pokrzywkę, warto udać się do lekarza pierwszego kontaktu lub dermatologa. Specjalista będzie w stanie postawić ci diagnozę i pomóc obrać odpowiedni plan dalszego działania. Rozpoznanie pokrzywki jest stosunkowo proste. Zmiany skórne, które jej towarzyszą, są charakterystyczne i ciężko pomylić je z czymkolwiek innym. Natomiast ustalenie źródła problemu może być już trudniejsze.

Diagnoza rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu z pacjentem. Lekarz może pytać cię o schorzenia alergiczne występujące u ciebie lub w twojej rodzinie, a nawet o twoje warunki pracy. W razie wątpliwości warto wykonać testy alergologiczne. Jeżeli cierpisz na jakieś dotychczas nierozpoznane uczulenie, pozwolą one je wykryć.

Gdy testy alergiczne dały wynik negatywny, można dodatkowo przebadać pacjenta pod kątem pasożytów lub chorób wywołujących pokrzywkę. W ostateczności przechodzi się do badania fizykalnego. Lekarz może poddać cię działaniu powyżej wymienionych czynników. Taki test prowokacyjny zwykle daje dość jasne i wiarygodne wyniki. Pozwala precyzyjnie ustalić, co powoduje u ciebie pokrzywkę fizykalną.

Leczenie pokrzywki fizykalnej

Odpowiednia dla ciebie metoda leczenia jest dobierana dopiero na podstawie uzyskanego obrazu klinicznego. W pierwszej kolejności zaleca się unikanie czynnika, który może znowu wywołać reakcję. Nie zawsze jest to proste, lecz taka profilaktyka jest zdecydowanie najbardziej skutecznym sposobem na pokrzywkę.

Niestety nie istnieją żadne sprawdzone i w pełni skuteczne metody leczenia pokrzywki fizykalnej. Jest to dolegliwość dość tajemnicza i do tej pory mało zbadana. Ulgę mogą ci przynieść leki przeciwhistaminowe, które redukują aktywność tej substancji. W efekcie uciążliwe swędzenie i pieczenie skóry powinno stopniowo ustępować.

Możesz też walczyć z dolegliwościami samodzielnie. Jeżeli cierpisz na pokrzywkę z zimna, zwróć szczególną uwagę na właściwy ubiór w chłodne dni. Unikaj wychodzenia na zewnątrz, jeśli nie jest to konieczne. W domu zapewnij sobie odpowiednie ogrzewanie. Oczywiście analogiczne sposoby pomogą ci zwalczyć pokrzywkę cieplną – zapewnij sobie odpowiednią wentylację, ubieraj się stosownie do pogody i nie przegrzewaj ciała.

W przypadku pokrzywki fizykalnej powodowanej uciskiem lub tarciem również mogą sprawdzić się domowe sposoby przeciwdziałania. Postaw na luźne ubrania, zrezygnuj z ciasnych pasków i ozdób. Unikaj wrzynających się toreb, plecaków i ramiączek.

Pokrzywka fizykalna to nietypowy rodzaj tej dolegliwości. Stanowi niekontrolowaną reakcję organizmu na różne czynniki, które przez zdrową osobę nie są odbierane jako zagrożenie. Na skutek zimna, ciepła, słońca, potarcia lub ucisku pojawiają się na skórze wypukłe, swędzące zmiany skórne. Drapanie ich tylko pogarsza problem. Ulgę przynoszą właściwie jedynie środki przeciwhistaminowe. Niestety nie istnieje żadna skuteczna metoda leczenia tego typu reakcji. Najlepiej w miarę możliwości unikać czynników wywołujących pokrzywkę fizykalną. Aby je poznać, przeważnie potrzebne jest przeprowadzenie badania prowokacyjnego.